Hấp thanh trùng bịch phôi nấm

I. PHƯƠNG PHÁP THANH TRÙNG BẰNG ÁP SUẤT THƯỜNG

    Phương pháp này thường áp dụng cho quy mô sản xuất nhỏ, thiết bị là thùng phuy hoặc lò xây bằng gạch chịu nhiệt.

1.1 Thùng phuy:

 Hình 1. Thùng phuy

- Chất liệu làm bằng tôn hoặc sắt

- Bên trong đặt vỉ lót bằng gỗ để bịch không lọt xuống nước nhưng cũng không quá khít làm cản trở hơi nước bốc lên, độ cao vỉ lót 20-25 cm.

- Vách thùng nên lót bằng bao bố ướt hoặc bao PP để tránh nhiệt làm chảy túi nilon đựng giá thể khử trùng.

- Nóc thùng có nắp đậy hoặc cũng có thể dùng nilon và bao bố ướt phủ lên trên để giữ hơi nước.

- Các túi giá thể mùn cưa được đặt trên kệ lót bằng gỗ hoặc bằng sắt, dùng hơi nước lưu thông liên tục trong nồi hấp. Thời gian hấp từ khi nhiệt độ trong túi giá thể đạt 95 - 1000C kéo dài thêm 5 - 6 giờ với nhiên liệu đốt là than đá hoặc củi.

Cách tiến hành:

- Vệ sinh nồi hấp và cho vào nồi một lượng nước nhất định, chiều cao mực nước là 30 - 40cm.

- Xếp các túi giá thể vào nồi hấp. Chúng ta phải xếp xen kẽ, chừa khoảng trống để hơi nước thoát lên (thùng 200 lít chứa khoảng 80 - 100 túi).

- Phủ lên bề mặt nồi hấp một tấm vải dày hoặc bao bố dày để hạn chế thoát hơi nước.

- Đậy thêm một bao nilon lên bề mặt nồi hấp và cột chặt.

- Đốt nhiên liệu như than đá, củi…liên tục cho đến khi đo nhiệt độ đạt 95 –1000C thì bắt đầu tính giờ.

- Có thể theo dõi nhiệt độ thông qua hơi nước thoát lên trên nắp thùng hoặc bao bố:

+ Hơi bay là là: nhiệt độ chưa đạt, phải thêm lửa

+ Hơi lên thẳng: đạt nhiệt độ, giữ lửa

+ Hơi lên cuồn cuộn: nhiệt độ quá cao, giảm lửa để tránh cháy túi.

Chú ý: Các túi giá thể sau khi hấp được chuyển vào phòng cấy giống, để nguội trong thời gian 24 – 48 giờ mới tiến hành cấy giống. Chúng ta cần phải đặt các túi cách nhau 1- 2cm và tháo bỏ nắp nhựa để làm khô nút bông.

1.2. Lò xây bằng gạch chịu nhiệt:

Hình 3: Lò hấp thanh trùng xây bằng gạch

       Lò xây bằng gạch tốt, chảo gang chứa nước để sinh hơi nóng, ghi gang, cánh cửa bằng inox (thép không gỉ), có đồng hồ đo nhiệt, ống tiếp nước, van xả khí ở nóc lò, cánh cửa chỗ tiếp than và cửa lấy xỉ than, ống khói bằng gạch hoặc ống sắt. Mỗi mẻ hấp khoảng 700-800 bịch . Năng lượng đốt bằng than đá (kíp lê, cám A, than tổ ong…). Nếu xây tốt, cửa kín nhiệt độ trong lò hấp có thể đạt 100-150⁰C trở lên. Thời gian thanh trùng bịch cơ chất đảm bảo từ 12-15 giờ (kể từ lúc nhiệt độ trong lò đạt 100⁰C).

Cấu tạo lò hấp:

* Nóc lò: Có hình vòm, lớp 1 bằng bê tông dày 4-5cm, lớp 2 bằng bông thủy tinh dày 2cm,lớp 3 bằng lưới sắt chống chuột, lớp 4 trát xi măng cát. Ở giữa có van xả Φ20 hoặc Φ25 (van nước bình thường).

* Thân lò: Xây bằng gạch hàng 10 để trống ở giữa 5-7cm nhồi cát, xây tiếp hàng 10 vỏ ngoài, thỉnh thoảng hai hàng cấu vào nhau cho vững chắc. Phía trong thân lò, trát xi, đánh bong như nhà vệ sinh. Xây toàn bộ bằng xi măng + cát. Lớp cát có tác dụng cách nhiệt. Chiều cao 180-190cm kể từ mép chảo đến nóc lò.

* Cửa lò: Bằng cánh inox hai lớp, giữa là bông thủy tinh, có ốc định vị vào tường, khung cửa bằng sắt L3x3 hoặc L4x4, có gioăng cao su để chống mất hơi nước. Chiều rộng 70cm x cao 140cm. Cửa lò được gắn cố định vào khung sắt để dễ xây và dễ sửa chữa khi cần thiết.

* Cửa tiếp than và cửa lấy xỉ than:

        Cửa cấu tạo như cánh cửa tủ ly, mục đích điều chỉnh lượng không khí thích hợp nhằm tiết kiệm than và tăng nhiệt độ lò. Chiều rộng cửa khoảng 30cm, dài 30cm, cách nhau 20-25cm.

        Đồng hồ đo nhiệt: dải nhiệt độ từ 100-200⁰C để kiểm tra nhiệt độ trong lò khử trùng. Đồng hồ có gắn mặt bíc bằng inox để chống gỉ. Kích thước 25x25cm, chiều cao cách mặt đất khoảng 150cm cho dễ nhìn.

* Chảo đun nước:

       Chảo có đường kính 100-120cm. Tùy theo công suất hấp bịch. Thông thường sử dụng chảo gang có đường kính 120m. Đáy chảo đặt cách mặt ghi gang khoảng 45-48cm. Mép chảo cách tường xung quanh 10cm. Như vậy lò xây vuông có kích thước thông thủy (trong lò) hình vuông 140x140cm.

        Ống khói: ống khói đặt sát mép chảo, đối diện cửa đốt than, đường kính ống khói Φ150-200 tức 15-20cm. Cao trên nóc lò, có thể trên cả mái nhà càng tốt.

        Ống tiếp nước: Đường kính Φ 25-32 ống giáp mặt chảo, đầu cuối ống cách đáy chảo 30cm để kiểm tra chảo có cạn nước hay không.

        Ghi lò: Ghi lò bằng gang để chống bị cong khi nhiệt độ buồng đốt lên cao. Đặt 7-8 thanh, thanh dài 75cm, dọc theo cửa tiếp than để dễ lấy xỉ. Khoảng cách giữa các thanh ghi khoảng 4cm.

        Bệ cửa lò: Cửa lò có thể xây bậc hoặc đặt bàn để dễ thao tác khi cho bịch vào hấp hoặc lấy ra.

        Vỉa tre hoặc sắt: Vỉa đặt sát mép chảo để lấy hơi nóng khi hấp bịch. Vỉa phải thật phẳng, không có vết nhọn gây rách túi. Nếu có vết nhọn, sắc dễ làm túi thủng và sẽ bị nhiễm nấm mốc khi đã khử trùng xong.

        Khoang buồng hấp: Khoang buồng hấp có thể làm các giỏ đặt bịch, chồng lên nhau như xếp chai bia càng tốt để nhiệt độ thẩm thấu đều bịch. Nếu không có giỏ hấp thì có thể phải phân tầng khoang hấp làm 2-3 tầng để các bịch n không đè nén, vít kín hơi nước làm nhiệt độ không đều giữa các bịch n.

        Vệ sinh chảo nước: Khi hấp xong một mẻ phải thay nước sạch, cọ rửa chảo để tránh nhiễm bệnh sang mẻ hấp tiếp theo.

        Chú ý: Nhà bảo vệ lò hấp phải cao trên 3,5m (giọt gianh) mái lợp bằng vật liệu khó cháy, nền láng xi măng cát.

 (Nguồn: Hỏi đáp kỹ thuật trồng nấm ở hộ gia đình / Trương Quốc Tùng . - H.: Khoa học tự nhiên và công nghệ, 2009. - 103tr.; 19cm. Đăng ký cá biệt: VB20102984)

II. PHƯƠNG PHÁP THANH TRÙNG BẰNG ÁP SUẤT CAO

    Đối với phương pháp thanh trùng bằng áp suất cao, thiết bị thường dùng là nồi hơi, thời gian thanh trùng tính từ lúc đạt nhiệt độ 120⁰C, áp suất 1atm trong thời gian 2 giờ hoặc nhiệt độ 1320C, áp suất 1,5atm trong thời gian 1-1,5 giờ.

 Hình 3. Nồi hấp áp suất cao

Cách tiến hành:

- Cho nước vào nồi hấp và điều chỉnh mức nước cho phù hợp

- Xếp túi giá thể mùn cưa vào giỏ để đưa vào nồi hấp. Khi xếp túi giá thể vào giỏ chúng ta không nên ép chặt, phải xếp xen kẻ nhau để tạo khoảng trống cho nhiệt phân bố vào các túi đồng đều.

- Đóng chặt các van nồi hấp

- Cài đặt chế độ thanh trùng hợp lý

- Bật cầu dao điện, bật công tắc thanh trùng của nồi

- Khi kết thúc quá trình thanh trùng tắt cầu dao điện, xả van, đợi hạ nhiệt độ, áp suất kế về số 0 mới được mở nắp nồi lấy túi giá thể ra.